Agnec, Akaist, Amvon, Andjeo – Neki nauče, neki se podsete

Agnec Akaist Amvon Andjeo

Rec Andjeo zvuci svima poznato, ali sta je sa Agnec, Akaist, Amvon, Analogij, Antimins..
NEKI NAUCE , NEKI SE PODSETE
Mali recnik crkvenih pojmova koji cemo objasniti na strancama In press me magazina, priredila je Ljiljana Stojisic, istoricar umetnosti.

Kao dobar poznavalac ove oblasti, ona je skratila, osavremenila i preuredila “Tumacenje reci i naziva koji se koriste u crkvenom jeziku ” Stefana Ilkica, objavljivanih krajem proslog veka, u Sremskim Karlovcima.

Prednost pri izboru odrednicaLjiljana je dala pojmovima iz pravoslavne liturgike i simbolike, bogosluzbenim predmetima, odezdama, knjigama.

Agnec, jagnje

(grc. agnos – cist, nevin, nezlobiv)
*Ime mladunceta krotke zivotinje. Od svih drugih zrtvenih zivotinja iz Starog zaveta, jagnje je po pravu prvenstva odredjeno za pashalnu zrtvu.
Krv zrtvenog jagnjeta( zdravog, muskog, od godine )spasla je jevrejske prvence od gneva Gospodnjeg pred polazak u obecanu zemlju.
*Otkupiteljska uloga jagnjeta koriscena je kasnije kao simbol ( predslika, preobraz) Hrista, predskazujuci njegovo stradalnistvo i spasiteljsku ulogu.
Jovan Krstitelj, videvsi Hrista kako dolazi, na krstenje, naziva ga jagnjetom (” Gle jagnje Bozije, koje uze na se grijehe svijeta”- Jovan,I,29).
*U Otkrovenju Svetog Jovana Bogoslova (Apokalipsa), vrhunac vizije slave gospodnje je zaklano jagnje na sred prestola nebeskog, sa sedam rogova i sedam ociju izmedju cetiri simbola jevandjelista,i dvadeset cetiri starca apokalipse, nogom polozenom na knjizi sa sedam prcata.
Sva zemaljska i nebeska storenja padaju i klanjaju mu se, govoreci:” Amin”.(Otkr.V,6-14).
*U svetoj evharistiji, agnec je deo svetog hleba koji se za vreme pricesti (proskomidije)vadi iz prosfore (nafore)i odredjuje za tajanstveno pretvaranje u samo precisto telo Gospoda Isusa Hrista.

Akatist

(grc. akatistis-stojeci, nesedalni)
Svecana crkvena pesma u slavu Bogorodice, povodom njoj pripisanog cudotvornog izbavljenja Carigrada od neprijateljske opsade 626.god.
Bogorodicin Akatist prvi put se pojavio u hramu Svete Marije Vlahernske u Carigradu, a nesedalnom pesmom nazvan je zato sto se on u crkvi peva stojeci.
Akatist cine 24 pesme, koje da bi se lakse pamtile, pocinju slovima po redu grckog alfabeta.
Pesme koje se naizmenicno smenjuju naziviju se ikosi i kondaci.
Jedne se zavrsavaju pozdravom Raduj se, druge pevanjem Aleluja, a citav Akatist privodi se kraju ponovnim pevanjem prvog Ikosa i kondaka.
Akatist se po pravoslavnom crkvenom ustavu poje u Akatistnu (subotu), ujutru, Pete nedelje Velikog posta.
Mnogi drugi Akatisti, sastavljeni su po ugledu na Bogorodicin, posveceni Pravoslavlju Hrista, Uspenja Bogorodicinog, svetog Nikole, Svetog Save i dr.

Antimins

(grc. anti-(U)mesto i latinski mensa-sto,ume-sto (pre)stola).
*Svilena cetvorougaona marama(platno, tkanina)u koju su usiveni, umotani delovi svetiteljskih mostiju.
Posto episkop (arhijerej)osveti antimins, polaze ga na casnu trpezu da bi se na njemu, po ugledu na Spasiteljev grob i na grobove hriscanskih mucenika, u znak spomena stradanja, smrt, i vaskrsenje Hristovo obavljao liturgijski cin.
Bez Antiminsa ne moze se obavljati bogosluzenje, a posto se pri svestenodejstvovanju osveti, zamenjuje Hristov grob i grobove hriscanskih mucenika.
Prisutni vernici mogu se, zatim smatrati za podrzavaoce i nastavljace prvih hriscana.
*Prema ucenju Isidora Pleusiota, antimins predstavlja i plastanicu, kojom je mrtvo Hristovo telo bilo obavijeno.
Razvija se samo na pocetku liturgije a na casnij trpezi stoji savijen, a kada svestenik prenese bogosluzbene darove, (hleb i vino),sa bcasne trpeze, ponovo se savije.
U izuzetnim okolnostima ( u slucaju rusenja hrama , nepogoda..) moze da zameni svetu trpezu, kao sto mu i samo ime kaze, i nad njim se tada vrsi sluzba Bozija.
Antimins je cesto inspiracija umetnicima i predmet umetnicke obrade.
Na sredini je predstavljeno Polaganje Hristovo u grob,a u uglovima likovi cetvorice jevandjelista.
Svaki Antimins je u pravilu,namenjen odredjenom prestolu(crkvi),pa se zato na njemu,uz pstojece likovne predstave, obavezno ispisuje i ime episkopa i vreme kada i za koju crkvu ga je osvetio.